Αν βρεθείτε ποτέ να συζητάτε με ψυχολόγους ή άλλους σκυλογονείς, κάντε τους την εξής ερώτηση: Οι σκύλοι καταλαβαίνουν και χρησιμοποιούν τη γλώσσα ως μέσο επικοινωνίας όπως εμείς; Για την ακρίβεια, η ψυχολογία των σκύλων και ο τρόπος που σκέφτονται απασχολεί τους περισσότερους – ειδικά σε ό,τι αφορά στη ψυχολογία του αδέσποτου σκύλου της κοινωνίας μας.
Αν έχετε ένα κατοικίδιο μέσα στο σπίτι, μπορείτε με το χέρι στην καρδιά να μας πείτε πως δεν έχετε αναρωτηθεί ποτέ τι σκέφτεται ο τετράποδος φίλος σας μετά το κούρεμα ή όταν αράζει στον καναπέ; Είναι κοινή παραδοχή πως αν οι σκύλοι καταλαβαίνουν πράγματι την ανθρώπινη επικοινωνία, αυτό είναι ένα βασικό και φλέγον ζήτημα για τις μεταξύ μας σχέσεις.
Ένας παρόμοιος περοβληματισμός εστιάζει στο πως χρησιμοποιούν οι ίδιοι τα διάφορα γαυγίσματα, γρυλίσματα, κλαψουρίσματα, αλλά και την ευρύτερη στάση του σώματός τους για να επικοινωνούν με τους ανθρώπους ή τα άλλα σκυλιά.
Ορισμένοι επιστήμονες υποστηρίζουν πως τα σκυλιά αντιλαμβάνονται καλύτερα την συναισθηματική απόχρωση των λέξεων, παρά το πραγματικό τους νόημα. Αντίστοιχα, τα δικά τους σήματα είναι απλώς η οπτική απεικόνιση του πως αισθάνονται.
Σύμφωνα με αυτό, κάθε τι που προσπαθούν να μας επικοινωνήσουν είναι ένα απλό υπό – προϊόν της γλώσσας. Δεν τους καθιστά δεξιοτέχνες. Αντιθέτως, σημαίνει πως διαθέτουν την απλή κατανόησή της γλώσσας. Είναι όπως όταν εμείς βλέπουμε κάποιον και καταλαβαίνουμε ότι είναι χαρούμενος επειδή χαμογελάει.
Τι δείχνουν οι έρευνες;
Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει πολλές έρευνες, προκειμένου να διεισδύσουμε στα άδυτα του μυαλού των σκύλων και να καταλάβουμε τον τρόπο με τον οποίο σκέφτονται. Στις αρχές της δεκαετίας του 1990, έγινε μια προσπάθεια εκτίμησης του κατά πόσο οι σκύλοι έχουν την ικανότητα να αναγνωρίσουν λέξεις και χειρονομίες, αξιοποιώντας τεστ που αξιολογούσαν την γλωσσική ικανότητα νεαρών παιδιών σε επίπεδο λέξεων, νοημάτων και χειρονομιών.
Τα αποτελέσματα έδειξαν πως το μέσο σκυλί μπορεί να μάθει να αναγνωρίζει μέχρι και 165 λέξεις και κινήσεις. Την ίδια στιγμή, τα πιο έξυπνα σκυλιά στον κόσμο φτάνουν μέχρι και τις 250 λέξεις ή και παραπάνω.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η περίπτωση του Chaser. Πρόκειται για ένα Μπόρντερ Κόλεϊ που έμαθε 1000 λέξεις από τον ιδιοκτήτη του, John Pilley.
Αυτό μας δείχνει πως, πράγματι, η γλωσσική κατανόηση δεν αποτελεί ανθρώπινο προνόμιο – είναι και σκυλίσιο επίτευγμα! Για την ακρίβεια, φαίνεται πως τα σκυλιά έχουν την ευφυΐα ενός παιδιού 2 ετών, ενώ εξυπνότερα πλάσματα, όπως ο Chaser, συναγωνίζονται παιδάκια ηλικίας 3 ετών.
Πρακτικά, κάτι τέτοιο σημαίνει πως αν ένα παιδί δεν μπορεί να επιλύσει ένα πρόβλημα, τότε δεν μπορεί ούτε ένα σκυλί. Αν μια εκπαιδευτική τεχνική δεν πιάνει με ένα δίχρονο, τότε δεν θα πιάσει ούτε με ένα σκυλάκι, τουλάχιστον σύμφωνα με τα μέχρι τώρα δεδομένα.
Ένα Test IQ για σκύλους
Η αλήθεια είναι πως έχουν γίνει πολλές προσπάθειες να μετρήσουμε το IQ των σκύλων. Είναι εξαιρετικά δύσκολο όμως να βρούμε ένα τεστ υψηλής ακρίβειας που να μετρά τον δείκτη νοημοσύνης των σκύλων.
Το 2016, έγινε μια προσπάθεια με τη συμμετοχή 68 Μπόρντερ Κόλεϊ. Τους δόθηκαν 6 τεστς, εκ των οποίων τα 4 ήταν συνδεδεμένα μεταξύ τους, προκειμένου να εξετάσουν αν οι γνωστικές ικανότητες των σκύλων αλληλοϋποστηρίζονταν.
Κατά τη διάρκεια της έρευνας, τα σκυλιά έλαβαν μέρος σε διάφορες ασκήσεις με σκοπό την εύρεση φαγητού. Τα στεστ αφορούσαν την εύρεση τροφής, τη διάκριση της μεγαλύτερης από τη μικρότερη λιχουδιά και την ικανότητα να ανταποκριθούν σε μια ανθρώπινη χειρονομία που τους υποδείκνυε το ένα από τα δύο αναποδογυρισμένα ποτήρια που έκρυβαν από κάτω μια ανταμοιβή.
Οι επιστήμονες διαπίστωσαν πως σκύλοι που διέπρεπαν σε μία από αυτές τις ασκήσεις τα πήγαιναν καλύτερα και στις υπόλοιπες. Παράλληλα, οι πιο γρήγοροι ήταν και πιο ακριβείς. Όλα αυτά μας δείχνουν πως ό,τι ισχύει για τους ανθρώπους, ισχύει και για τους σκύλους. Με λίγα λόγια, οι γνωστικές ικανότητες των σκύλων συνδέονται μεταξύ τους σε επίπεδο χαρακτηριστικών.
Απ’ ό,τι φάνηκε, όπως και στους ανθρώπους, έτσι και στα σκυλιά υπάρχει ένας υποβόσκων παράγοντας που ασκεί επιρροή στις γνωστικές διαδικασίες, ένας δείκτης «σκυλίσιας ευφυΐας». Για να το πούμε πιο απλά, ορισμένα σκυλιά είναι απλώς πιο έξυπνα από άλλα.
Παίζει ρόλο όμως και η εκπαίδευση που έχουν λάβει, αλλά και το πόσο υπάκουα είναι. Όσα είναι εξυπνότερα, έχουν περισσότερες πιθανότητες να μάθουν γρηγορότερα και περισσότερα κόλπα.
Σε κάθε περίπτωση, πρέπει να δημιουργηθούν πιο εξειδικευμένα τεστάκια για να κατανοήσουμε τι υπάρχει μέσα στα άδυτα του μυαλύ των σκύλων, γιατί υπάρχει και ο παράγοντας της προσωπικότητας. Δεν μπορούμε να διαχωρίσουμε την προσωπικότητα από τη δοκιμασία επίδοσης, απλούστατα γιατί, όταν ένας σκύλος δεν θέλει να κάνει κάτι, δεν πρόκειται να υπακούσει.
Θα πρέπει επίσης να διαχωρίσουμε την εξυπνάδα από άλλες πτυχές της συμπεριφοράς του σκύλου, όπως το κίνητρο και η υπακοή. Φυσικά, το δέλεαρ για την επίτευξη των τεστ θα είναι το φαγητό.
Το ιδανικό τεστ αντανακλά την πνευματική ικανότητα των σκύλων, όχι μόνο τις κινητικές και εκπαιδευτικές τους δεξιότητες. Έτσι, θα καταλάβουμε πώς οι διάφορες γνωστικές λειτουργίες συνδέονται με άλλα χαρακτηριστικά, όπως είναι η κατάσταση της υγείας, το προσδόκιμο ζωής και ο κίνδυνος άνοιας.
Διαβάστε στο Dogtime: Πως η ψυχολογία του σκύλου επιδρά στην εκπαίδευση
Η ώρα του παιχνιδιού για τον σκύλο
Όλοι έχουμε δει πως κάνουν τα σκυλιά όταν παίζουν. Χοροπηδάνε, δαγκώνουν, παλεύουν, τρέχουν γύρω γύρω, κυνηγάνε, στριφογυρνάνε και πέφτουν κάτω από την κούραση. Παρόμοιες ενέργειες χρησιμοποιούνται κατά τη διάρκεια ενός καυγά ή στο ζευγάρωμα σκύλων. Πάντοτε, με έναν απρόβλεπτο και ξαφνικό τρόπο.
Βέβαια, η ώρα του παιχνιδιού διαφέρει από αυτή ενός καυγά. Η παιχνιδιάρικη διάθεσή τους φαίνεται και αναγνωρίζεται εξίσου στον κόσμο των ίδιων, όσο και στον δικό μας. Παρά το διαφορετικό μέγεθος, τον σωματότυπο, τη ταχύτητα και τη δύναμη του κάθε ζώου, όλα παίζουν με έναν παρόμοιο τρόπο – χαρούμενα, ανεξέλεγκτα, σε γρήγορους ρυθμούς, αλλά φιλικά.
Μελετώντας το πως παίζουν μεταξύ τους τα κατοικίδιά μας μαθαίνουμε πολλά για την δικαιοσύνη, την εμπάθεια και την εμπιστοσύνη. Πρώτα, ρωτάνε, είναι ειλικρινή, ακολουθούν τους κανόνες και όταν έχουν άδικο, το παραδέχονται και ζητάνε συγγνώμη. Αυτά είναι τα βασικά χαρακτηριστικά ενός παιχνιδιού και τα τηρούν όλα τα σκυλιά ανεξαιρέτως – αλλιώς, δεν υπάρχει διασκέδαση!
Κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού, πάντοτε βρίσκονται σε επαγρύπνηση και γνωρίζουν τι ακριβώς συμβαίνει γύρω τους. Διαβάζουν τις κινήσεις των «συμπαικτών» τους και ξέρουν πότε είναι φιλικοί. Έτσι, μπορούν να προβλέψουν και τις επόμενες κινήσεις τους.
Παρατηρώντας τη γλώσσα του σώματος των σκύλων, γνωρίζουμε πότε ένας σκύλος επικοινωνεί ότι θέλει να παίζει μαζί μας ή με τα άλλα σκυλάκια. Πρώτα κάνει την χαρακτηριστική «υπόκλιση», ακουμπάει με τα πατουσάκια του το πρόσωπο, πλησιάζει και μετά υποχωρεί, πρσποιώντας ότι θα πάει προς τα αριστερά, ενώ τελικά πηγαίνει προς τα δεξιά.
Στη συνέχεια, παράγει ήχους με το στόμα του και τελικά, τρέχει προς τον «συμπαίκτη» του. Από κει και πέρα, η γενική αρχή είναι μία: όταν το παιχνίδι παύει να είναι δίκαιο για όλους, σταματάει.
Ενδιαφέρον αποτελεί το γεγονός πως τα μεγαλόσωμα και κυριαρχικά σκυλιά κάνουν μια σειρά από κινήσεις που ποτέ δεν θα έκαναν σε έναν υποτιθέμενο καυγά. Παραδείγματος χάρη, δεν θα γυρνούσαν ποτέ με τη πλάτη εκτείθοντας τον εαυτό τους.
Πώς λειτουργεί το μυαλό τους;
Σε γενικές γραμμές, οι σκύλοι φαίνονται να έχουν ως ένα βαθμό αυτοσυγκράτηση. Έτσι, γνωρίζουν πότε πρέπει να μην είναι τόσο παρορμητικοί ή διαχυτικοί κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού. Βλέπετε, δεν θέλουν να χάσουν τους φίλους τους! Για την ακρίβεια, το παιχνίδι είναι πολύ σημαντικό. Με αυτό μαθαίνουν να ελέγχουν την συμπεριφορά τους απέναντι σε άλλους.
Η δραστηριότητα αυτή συμβαίνει στο ίδιο σημείο του εγκεφάλου και με έναν παρόμοιο βιολογικό μηχανισμό με αυτόν του ανθρώπου, στο μετωπιαίο λοβό. Σε αυτό συμφωνούν και οι επιστήμονες.
Βέβαια, δεν θα πρέπει να ξεχνάμε πως ο εγκέφαλός τους είναι το 1/10 του δικού μας σε μέγεθος. Επομένως, μπορεί να έχουμε πολλά κοινά, αλλά η σκέψη τους είναι σίγουρα πιο απλή από τη δική μας.
Μάλιστα, οι επιστήμονες ανακάλυψαν πως κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού, όπου οι σκύλοι αναπτύσουν έναν βαθμό αυτοσυγκράτησης, ενεργοποιείται μια μικρή περιοχή του εγκεφάλου στον μετωπιαίο λοβό. Επομένως, η δραστηριότητα του εγκεφάλου τους συνδέεται με τη συμπεριφορά που επιδεικνύουν κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού.
Από κει και πέρα, υπάρχουν διαφορές από σκύλο σε σκύλο, που συνδέονται με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας και τον χαρακτήρα του καθενός. Κάποιοι είναι εκ φύσεως πιο συγκρατημένοι από άλλους.
Επικεντρωμένοι στο εδώ και το τώρα
Όταν αναρωτιόμαστε πως σκέφτονται οι σκύλοι, συχνά στρεφόμαστε στην έννοια του ανθρωπομορφισμού. Συγκρίνουμε δηλαδή τις σκέψεις τους με τις δικές μας. Ωστόσο, διαφέρουμε αρκετά μεταξύ μας. Εκείνοι αντιλαμβάνονται τον κόσμο με την όσφρηση, ενώ εμείς πρωτίστως με την όραση.
Διαφορές εντοπίζονται και στο πως επεξεργαζόμαστε τα δεδομένα. Εμείς αναθεωρούμε διαρκώς τις σχέσεις μας με τους άλλους, ενώ εκείνοι παύουν να ασχολούνται όταν η μυρωδιά κάποιου είναι εκτός εμβέλειας.
Συγχρόνως, εκείνοι ακολουθούν το τυπικό μοτίβο των σαρκοφάγων. Δίνουν προτεραιότητα στην επεξεργασία των εξωτερικών ερεθισμάτων και δρουν άμεσα. Εμείς, πάλι, το σκεφτόμαστε λιγάκι περισσότερο.
Πράγματι, φαίνεται πως υπάρχει αισθητηριακό και γνωστικό χάσμα μεταξύ ημών και των σκύλων. Οι σκύλοι ζουν στο εδώ και τώρα. Δεν αναλώνονται στο παρελθόν και σίγουρα δεν προγραμματίζουν το μέλλον τους.
Παρ’ όλ’ αυτά, δεν θα πρέπει να ξεχνάμε πως τα σκυλιά κατάγονται από τους λύκους. Ως ζώα αγέλης, λοιπόν, έμαθαν από νωρίς να αποκωδικοποιούν την γλώσσα του σώματος και να μας καταλαβαίνουν – με τον απλό και δικό τους, μοναδικό τρόπο, γεγονός που μας κάνει να τους αποδίδουμε κάποιου είδους συναισθηματική εφυΐα.
Θα θέλατε να μάθετε κάτι συγκεκριμένο για την ψυχολογία των σκύλων; Πείτε μας στα σχόλια από κάτω!
Διαβαστε στο Dogtime
